Jak bronić się przed manipulacją? Powrót Studenckich Czwartków

9 grudnia otworzyliśmy sezon na Studenckie Czwartki w roku akademickim 2021/2022. Wspólnie ze studentami i studentkami Uniwersytetu Łódzkiego szukaliśmy wskazówek jak bronić się przed manipulacją.

Reklamy, polityka, ale również relacje z najbliższymi – wywieranie wpływu jest wszechobecne. Perswazja sama w sobie nie jest zła – to po prostu jeden ze sposobów społecznego oddziaływania. Kiedy prosisz koleżankę z pracy o pomoc w wykonaniu zadania, wywierasz na niego wpływ. Podobnie, gdy opowiadasz partnerowi o wymarzonym prezencie albo próbujesz przekonać rodziców do swoich poglądów. Z manipulacją mamy do czynienia, gdy z premedytacją próbujesz wpłynąć na czyjeś decyzje lub zachowania bez wiedzy tej osoby albo naginasz fakty po to, żeby osiągnąć swój cel. Bez względu na konsekwencje, jakie poniosą inni.

Zauważyłem, że wśród studentów i studentek, z którymi rozmawiam, sporym zainteresowaniem cieszą się wskazówki w stylu: jak wywierać wpływ na innych albo co zrobić, żeby skłonić innych do działania, na którym nam zależy. Uznałem, że pierwsze zajęcia, jakie zrealizuję w ramach Studenckich Czwartków w nowym roku akademickim będą dotyczyły perswazji. Tyle tylko, że zamiast skupiać się na tym, jak rozwijać umiejętności perswazyjne, postanowiłem pokazać jak bronić się przed manipulacją.

Jak bronić się przed manipulacją - grupa
Część osób, które wzięły udział w warsztatach.

Pomysł na zajęcia okazał się strzałem w dziesiątkę. Pula 20 dostępnych miejsc zapełniła się błyskawicznie, a kolejne 21 osób zapisało się na listę rezerwową. Dawno żadne warsztaty, które prowadziłem w Biurze Karier UŁ nie cieszyły się tak dużym zainteresowaniem. Ostatecznie, w spotkaniu, które odbyło się 9 grudnia 2021, wzięło udział 17 osób.

Jak bronić się przed manipulacją?

Mieliśmy do dyspozycji tylko 2 godziny. To niewiele, biorąc pod uwagę liczbę wątków, pojawiających się w publikacjom poświęconym technikom wywierania wpływu. Zdecydowałem się na niezbędne minimum, starając się możliwie sprawnie połączyć teorię z praktyką.

Jak bronić się przed manipulacją
Kiedy mamy do czynienia z wywieraniem wpływu? Kilka przykładów z życia uczestniczek i uczestników zajęć.

Zaczęliśmy od krótkiej rozgrzewki, w której szukaliśmy przykładów z życia, w których staramy się wywierać wpływ na innych (lub ktoś próbował oddziaływać na nas). Następnie, staraliśmy się wskazać różnice między wywieraniem wpływu a manipulacją. Tę część uzupełniłem o listę pytań kontrolnych, opracowaną przez B. Kim Barnes. Autorka podpowiada, na co zwrócić uwagę, gdy wykorzystujemy umiejętności perswazyjne wobec innych. Dzięki proponowanym przez nią pytaniom możesz zadbać o etykę swoich działań i uniknąć manipulacji.

Reguły wpływu społecznego

Główną część zajęć poświęciliśmy na omówienie 6 podstawowych reguł wpływu społecznego, zaproponowanych przez Roberta B. Cialdiniego. To amerykański psycholog i chyba najbardziej rozpoznawalny autor książek poświęconych tematyce wpływu społecznego. Cialdini wyróżnia 6 reguł:

  • regułę wzajemności (więcej na ten temat pisałem TUTAJ)
  • zaangażowanie i konsekwencję
  • społeczny dowód słuszności
  • lubienie i sympatię
  • autorytet
  • regułę niedostępności
Jak bronić się przed manipulacją - quiz
Z zadaniem, polegającym na rozpoznawaniu reguł wpływu społecznego, najlepiej poradziła sobie Weronika. Gratulacje!

W trakcie warsztatów przyglądaliśmy się mechanizmom działania poszczególnych reguł. Wybrałem też kilka przykładów ze świata badań, obszaru reklamy i marketingu oraz polityki, żeby pokazać, że sposoby wywierania wpływu, opisane przez Cialdiniego są obecne w naszym życiu. Ba, z wielu z nich zupełnie nie zdajemy sobie sprawy, nieświadomie podejmując decyzje zakupowe (jeśli myślisz, że wszystkie Twoje wybory są racjonalne, polecam książkę Pułapki myślenia – jakiś czas wspominałem o niej W TYM MIEJSCU). Dlaczego tyle czasu poświęciłem na teorię? Według mnie to świadomość mechanizmów stanowi pierwszą linię obrony przed manipulacją. Rozumiejąc sposób działania osób, które próbują skłonić Cię do podjęcia określonej decyzji (lub działania), łatwiej oprzeć Ci się perswazji. Tylko tyle i aż tyle.

Oczywiście, nie byłbym sobą, gdybym prowadził wykład zamiast warsztatów. Dlatego po solidnej dawce wiedzy przyszła pora na wykorzystanie jej w praktyce. Zaprosiłem uczestniczki i uczestników warsztatów do quizu. Zadanie polegało na rozpoznaniu reguły, która została wykorzystana przez marki. Po zaciętej walce i kilku zmianach w czołówce bezkonkurencyjna okazała się Weronika, która objęła prowadzenie po 9. pytaniu i do końca skutecznie odpierała ataki pozostałych osób. Gratulacje!

Jak bronić się przed manipulacją?
Mimo krótkiego czasu trwania warsztatów (2 godziny), udało się przemycić kilka przydatnych rzeczy.
Zajrzyj na Studenckie Czwartki!

Warsztaty Techniki manipulacji i wywierania wpływu. Jak się przed nimi bronić? otworzyły tegoroczny cykl Studenckich Czwartków. W najbliższych tygodniach przygotowaliśmy jeszcze trzy propozycje dla studentów i studentek UŁ. Pełna lista jest dostępna TUTAJ. Już dziś zapraszam na warsztaty Wstęp do komunikacji międzykulturowej, które przygotowała Asia Stompel (SZCZEGÓŁY).