W dniach 18-20 października 2022 w gdańskim Dworze Uphagena odbył się premierowy Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności, organizowany przez Narodową Agencję EKS.
To kolejna okazja do współpracy z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji. Razem z Weroniką Koralewską zostałem zaproszony do opracowania programu Zjazdu i jego facylitacji.
Projekty Solidarności są mi bliskie – od 2019 roku jestem częścią zespołu trenerskiego, który pomaga młodzieży i organizacjom wspierającym we wdrażaniu oddolnych zmian w swoim najbliższym środowisku. Prowadziłem warsztaty w ramach Fabryki Pomysłów, później towarzyszyłem grupom podczas jej rozbudowanych wersji: EKSplozji Pomysłów i EKS-misji. Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności stanowił pewnego rodzaju domknięcie. O ile poprzednie spotkania służyły głównie wsparciu w tworzeniu inicjatyw oraz zachęcaniu do działania, w Gdańsku mogłem zobaczyć z bliska zrealizowane projekty i poznać ludzi, którzy za nimi stoją.
Sieciowanie i dobre praktyki
Układając program Zjazdu przyświecał nam prosty cel. Chcieliśmy stworzyć przestrzeń, która będzie służyła wzajemnemu poznaniu, wymianie doświadczeń i inspiracji. Zwłaszcza, że w spotkaniu wzięło udział 45 osób, reprezentujących różne części Polski, organizacje i mające inne zrealizowane pomysły na swoim koncie. Przy okazji – łączyliśmy dwa światy, bo obok przedstawicieli i przedstawicielek młodzieży pojawiły się osoby z organizacji wspierających.
Najsilniejszą reprezentację wysłał Kraków, ale wśród miast, z których przyjechały osoby uczestniczące w Zjeździe, znalazły się także Opole, Wrocław, Olsztyn, Poznań, Zielona Góra, Kwidzyn, Parzęczew czy Żywiec.
Dzień 0. Remont Pomp
Zanim rozpoczęliśmy pracę na serio, premierowy Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności doczekał się nieoficjalnego otwarcia. Na osoby, które przyjechały do Gdańska 18 października, czekała wieczorna atrakcja: koncert zespołu Remont Pomp.
To grupa, grająca muzykę etniczną, oprócz klasycznych instrumentów eksperymentująca z grą na kieliszkach, miskach czy szklanych butelkach. Remont Pomp bawi się dźwiękami, a przy tym wykonuje świetną robotę w obszarze włączania społecznego. Kapela powstała w 2003 roku przy gdańskim kole Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI). Większość muzyków stanowią podopieczni Stowarzyszenia. Podczas wtorkowego koncertu mogliśmy posłuchać nie tylko ich muzyki, ale też krótkich historii o projektach, które zmieniają jakość życia. Jednym z nich jest Best buddies, który opiera się na wspólnym spędzaniu czasu i cieszeniu się życiem przez pary: wolontariusz-osoba z niepełnosprawnością.
Dzień 1. Integracja i dobre praktyki
Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności na dobre rozkręcił się w środę.
Poznajmy się!
Zaczęliśmy od sesji integracyjnej, która w niczym nie przypominała podobnych spotkań, w których uczestniczyłem do tej pory. Zamiast klasycznej rundki zapoznawczej, rzuciliśmy grupę na głęboką wodę. Wszystko za sprawą zaproponowanej przez Weronikę zabawy Mission Impossible (biorę to do swojego trenerskiego narzędziownika – dziękuję za inspirację!). 28 minut na wykonanie 28 zadań, w tym: matematycznych obliczeń, sportowych aktywności, twórczych wyzwań czy śledczej pracy, pozwalającej na poznanie innych osób.
Mimo, że był to pierwszy kontakt w tym gronie, błyskawicznie utworzyły się zespoły zadaniowe, pracujące na rzecz sukcesu grupy. Efekt? Komplet zadań wykonany w czasie i kilka solidnych produktów: od nowego hymnu Projektów Solidarności, przez prototyp maskotki EKS po wykres kołowy, prezentujący doświadczenia zebranych osób w realizacji lokalnych inicjatyw.
Dobre praktyki
Kiedy badaliśmy potrzeby uczestników i uczestniczek Zjazdu, na pierwszy plan wysunęła się wymiana doświadczeń. Dlatego sporą część spotkania poświęciliśmy na wymianę dobrych praktyk. W tym dwie środowe sesje.
Punktem wyjścia była dla nas rozmowa wokół tematów, które najbardziej interesowały grupę. Jak diagnozować potrzeby? W jaki sposób motywować i aktywizować do działania? Co zrobić, żeby nawiązać i utrzymać współpracę z lokalnymi partnerami? Jak promować projekty i rozpowszechniać rezultaty działań?
Poszukując odpowiedzi na te pytania wykorzystaliśmy modyfikację techniki World Café. Podzieliliśmy grupę na sześć mniejszych zespołów, które rotacyjnie pracowały przy oddzielnych stanowiskach. Cztery z nich dotyczyły wymienionych wyżej tematów, kolejne dwa pełniły nieco inną funkcję. Przy jednym zbieraliśmy pytania do czwartkowej sesji Q&A z przedstawicielkami Narodowej Agencji EKS, przy drugim zapraszaliśmy do twórczej ekspresji i stworzenia malunku Świat z Solidarnością.
Kolejnym krokiem były szybkie prezentacje inicjatyw. Podzieleni na dwie grupy mogliśmy posłuchać o realizacji Projektów Solidarności (i nie tylko) pod kątem diagnozy potrzeb i współpracy z Partnerami (Sala 1.) oraz motywowania i promocji działań (Sala 2.).
W przestrzeni, którą opiekowała się Weronika, Wojciech przybliżył projekt Młodzi Dyplomaci, Piotr opowiedział, na czym polega Marzeniobus, Wiktoria podzieliła się ideą Na Żywiecczyznę wróć, Andrzej zaprezentował efekty współpracy Stowarzyszenia Emerytowanych Policjantów i ZHP w Gołdapi w ramach projektu Aktywnie z ekologią!, a Kamil zaprosił na szybki przegląd projektów realizowanych przez Liderów Don Bosco (szczegóły wkrótce W TYM MIEJSCU).
W sali, którą opiekowałem się ja, jako pierwsza wystąpiła Julia, która opowiedziała o inicjatywie Przez zabawę do zdrowia. Klaudia wyświetliła krótki film, podsumowujący projekt Zróbmy to z Rodzinnym Centrum Razem, a Maciej przedstawił założenia projektu Obrotni (szczegóły wkrótce TUTAJ). Marcin zdradził przepis na włączenie w działania 40 młodych artystów w ramach akcji Od d_py strony, a serię występień uzupełniła prezentacja Beaty poświęcona działaniom skierowanym do społeczności romskiej.
Strefa kreatywności
Po intensywnych sesjach wymiany dobrych praktyk kontynuowaliśmy pracę w dwóch osobnych pomieszczeniach. Zaprosiliśmy uczestników i uczestniczki Zjazdu do warsztatów w ramach strefy kreatywności. Z jednej strony po to, by zamknąć dzień zabawową formą, z drugiej – aby oprócz twórczych eksperymentów przemycić konkretne narzędzia i metody pracy, które można zaadaptować do działań w ramach Projektów Solidarności.
W czasie, gdy Weronika prowadziła warsztaty Komunikacja i efektywna współpraca – narzędziownik warsztatowy, ja dzieliłem się tym, co lubię najbardziej. Podczas zajęć Twórcze rozwiązywanie problemów z elementami Design Thinking najpierw bawiliśmy się skojarzeniami, by po krótkiej chwili przejść do sesji generowania pomysłów wykorzystującej SCAMPER.
W trakcie zajęć sięgnąłem też po zaczerpniętą z podejścia Design Thinking Drabinę problemu, zachęcając do wykorzystywania jej jako wsparcia dla procesu diagnozy lokalnych potrzeb.
Dzień 2. Odpowiedzi i dalsza wymiana doświadczeń
Drugi dzień Zjazdu był równie intensywny. W programie na osoby uczestniczące czekały: sesja Q&A, kontynuacja poznawania projektów i kolejne warsztatowe inspiracje.
Wszystko, co chcesz wiedzieć o EKS
Zaczęliśmy od spotkania z Beatą Pankowską i Olgą Kokot z Narodowej Agencji EKS. Oprócz tego, że pełnią rolę opiekunek Projektów Solidarności, były inicjatorkami gdańskiego spotkania. Tak, to, że I Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności EKS mógł się odbyć to przede wszystkim ich zasługa (i trzeba docenić ich wytrwałość w dążeniu do realizacji tego celu).
Wśród pytań – podobnie zresztą, jak w przypadku EKSplozji Pomysłów i EKS-misji – dominowały te o kwestie finansowe i organizacyjne. Pojawiło się też kilka mniej oczywistych wątków, jak chociażby pytanie o najbardziej abstrakcyjne doświadczenie dziewczyn w trakcie współpracy z Narodową Agencją.
Projektowisko
Środowe prezentacje projektów nie wyczerpały dobrych praktyk. Zdawaliśmy sobie sprawę, że – nawet przy podziale na dwie odrębne sale – zdążymy wysłuchać tylko części historii uczestników i uczestniczek. Równocześnie, nie chcieliśmy nakładać na nikogo presji, pozostawiając decyzję o wystąpieniu na forum wyłącznie chętnym osobom. Dla innych, które z różnych względów nie chciały (lub nie zdążyły) zaprezentować się pierwszego dnia, przygotowaliśmy Projektowisko.
Druga z czwartkowych sesji to bazar projektów, w którym na przygotowanych przez uczestników i uczestniczki stoiskach można było dowiedzieć się więcej o poszczególnych inicjatywach. Sesje szybkich rozmów pozwalały na poznanie pozostałych projektów i ich twórców, co – mamy nadzieję – było kolejną dawką wiedzy i cennych inspiracji do działań.
Ostatnim elementem sesji było stworzenie wspólnej galerii zrealizowanych projektów, która towarzyszyła nam do końca spotkania.
Priorytety EKS
Projekty Solidarności mogą być realizowane wokół czterech priorytetów. Na ramy EKS składają się:
- włączenie społeczne i różnorodność,
- ochrona środowiska, zrównoważony rozwój i działanie w dziedzinie klimatu,
- transformacja cyfrowa,
- uczestnictwo w życiu demokratycznym.
Dwa z nich wykorzystaliśmy jako tło warsztatów w popołudniowej sesji. Weronika zaprosiła grupę do pracy z metodą Teatru Uciśnionych – Teatru Obrazu (według Augusto Boala), wykorzystując ją w kontekście włączenia społecznego. Ja skupiłem się na transpofracji cyfrowej. Konkretniej: wątkach cyberbezpieczeństwa i narzędzi online, usprawniających pracę zdalną. Efektem naszej pracy był padlet, zawierający polecajki w kontekście: spotkań online, organizacji pracy i podziału zadań, komunikacji, pracy koncepcyjnej i generowania pomysłów, marketingu i promocji, otwartych zasobów, rozrywki oraz innych możliwości.
Sposoby na ewaluację
Ewaluacja (słusznie) kojarzy się z zamknięciem projektu i wyciąganiem wniosków na przyszłość. Podczas ostatniej sesji staraliśmy się zachęcić uczestników i uczestniczki do spojrzenia na nią szerzej. Ewaluację warto bowiem przeprowadzać również w trakcie realizacji działań (jako monitoring procesu), a nawet… przed ich rozpoczęciem. Choćby po to, żeby sprawdzić, czy nasze pomysły na projekty faktycznie trafiają w potrzeby odbiorców.
Podczas Zjazdu zaprosiliśmy grupę do doświadczenia kilku metod, pozwalających na uzupełnienie klasycznej ankiety. Pokazaliśmy, jak sprawdzają się w praktyce: bull’s eye, termometr, zamrożone rzeźby, ewaluacja według modelu kompetencji, metafora z wykorzystaniem kart Dixit, koło fortuny oraz ewaluacja w oparciu o kategorie kompetencji Youthpass.
Oprócz tego zachęcaliśmy do stworzenia wspólnego plakatu z danymi kontaktowymi, uwzględniającego zasoby, które mogą dać grupie poszczególne osoby. Spotkanie zamknęliśmy spojrzeniem w przyszłość. Beata i Olga zaprezentowały nadchodzące możliwości, jakie niesie ze sobą EKS. Zaprosiły też uczestników i uczestniczki Zjadu do współtworzenia sieci EuroPeers Polska.
Jak Zjazd Beneficjentów Projektów Solidarności oceniają najważniejsze osoby, czyli jego uczestnicy i uczestniczki? Wyniki ankiety ewaluacyjnej (tak, oprócz nietypowych form postawiliśmy też na klasykę!) nie pozostawiają wątpliwości. Inicjatywa jest potrzebna, a jej premierowa edycja spełniła założone cele. W dodatku – organizacyjnie stanęliśmy na wysokości zadania, a sam program chyba dość dobrze wpisał się w oczekiwania grupy.
I choć zawsze można zrobić coś lepiej, czytanie takich komentarzy daje wielką satysfakcję:
Zrobiliście super robotę! Choć byłem na wielu szkoleniach do tej pory, i wszystkie w gruncie rzeczy są powtarzalne, to jednak dowiedziałem się od Was kilku nowych i ciekawych rzeczy.
Czuję, że byłem świadkiem czegoś wyjątkowego. Nie wiem, czy można już mówić o społeczności, skupionej wokół Projektów Solidarności, ale z pewnością wykonaliśmy pierwszy krok w kierunku jej ukształtowania. Mam nadzieję, że kolejne Zjazdy to tylko kwestia czasu.