W czwartek, 15 listopada Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego zakończyło konsultacje społeczne największego programu, skierowanego do stowarzyszeń i fundacji. Czym jest FIO i jakie możliwości stworzy w 2019 roku?
FIO, czyli Fundusz Inicjatyw Obywatelskich to rządowy program, którego celem jest zwiększenie zaangażowania obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne. Jego historia sięga 2004 roku, kiedy ówczesny premier – Marek Belka – zapowiedział wyodrębnienie z budżetu państwa puli środków, przeznaczonej na wsparcie działań trzeciego sektora. Przez kilkanaście lat, którym towarzyszyły zmiany władz i – będące ich konsekwencją – nowe pomysły na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, program był modyfikowany, ale nie odszedł od swojej głównej misji i wartości. Za obecny kształt FIO odpowiada Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.
Filary
U podstaw programu leżą 4 priorytety.
Małe inicjatywy to propozycja, w której organizacje o ugruntowanej pozycji wchodzą w rolę dystrybutora środków na drobne działania raczkujących stowarzyszeń i fundacji. W ramach tego priorytetu przyznawane są mikrogranty, umożliwiające m.in. organizację warsztatów i imprez, integrujących społeczność lokalną.
Drugi z priorytetów, Aktywne społeczeństwo, wspiera projekty angażujące obywateli, przede wszystkim takie, które umiejętnie łączą aktywność mieszkańców ze zdobywaniem przez nich wiedzy z zakresu społeczeństwa obywatelskiego.
Aktywni obywatele to priorytet, w którym można zgłaszać pomysły na działania, zwiększające uczestnictwo obywateli w sprawach publicznych.
Ostatnim z filarów są Silne organizacje pozarządowe. W ramach tego priorytetu organizacje pozarządowe uzyskują wsparcie w prowadzeniu swojej działalności – m.in. poprzez doradztwo czy warsztaty dla członków. Jak łatwo się zorientować, sytuacja przypomina rozwiązanie zastosowane w przypadku Priorytetu 1. Tutaj również gwarancją jakości będzie raczej powierzenie środków doświadczonym beneficjentom, z których wsparcia będą mogły korzystać mniejsze organizacje.
Niepełnosprawni żeglarze i wybory dla niesłyszących, czyli Atlas Dobrych Praktyk
FIO umożliwia realizację pomysłów, na które większość organizacji pozarządowych – zwłaszcza działających w małych ośrodkach i bazujących na społecznej pracy swoich członków – nie mogłaby sobie pozwolić. Niektóre z tych działań zostały szczegółowo opisane w Atlasie Dobrych Praktyk FIO – publikacji, która podsumowuje efekty projektu w 2014 roku. O ile dotarcie do niej jest względnie łatwe (plik znajdziesz TUTAJ), znalezienie informacji o projektach, realizowanych w kolejnych edycjach stanowi zadanie dla masochisty. Atlas z 2015 roku zaginął w czeluściach Internetu (znalazłem wzmiankę o jego istnieniu na stronie…Lokalnej Grupy Rybackiej Kaszuby) i gdyby nie pomoc Stefana Kołuckiego, który jest redaktorem obu publikacji, dotarcie do szczegółowych informacji pewnie byłoby niemożliwe. Link do utworzonej w 2016 roku mapy dotacji FIO jest nieaktywny, a opisy działań z późniejszych lat prawdopodobniej łatwiej będzie znaleźć na stronach beneficjentów lub w serwisie ngo.pl, niż przekopując się przez rządowe witryny. Udało mi się dowiedzieć, że w latach 2016 i 2017 nie powstały zestawienia dobrych praktyk z projektu, ale w przyszłym roku powinien ukazać się kolejny Atlas, przedstawiający najbardziej wartościowe spośród obecnie realizowanych projektów. Warto poczekać, tym bardziej, że oba dotychczasowe wydania zawierają wiele przykładów ciekawych, oddolnych inicjatyw.
Jedną z nich jest projekt Sprawni żeglarze, realizowany przez stowarzyszenie Mazurska Szkoła Żeglarstwa. Do udziału w nim zaproszono osoby starsze i niepełnosprawne, przełamując stereotyp, że żeglowanie jest zarezerwowane wyłącznie dla młodych, obdarzonych świetną kondycją fizyczną osób.
Centrum Edukacji i Wsparcia Res-Gest dzięki projektowi Głusi na wybory. Pierwsze w Polsce studio wyborcze dla osób głuchych i słabosłyszących umożliwiło osobom niepełnosprawnym udział w wyborach prezydenckich. Dzięki FIO powstał dedykowany im serwis internetowy, uruchomiono dyżury ekspertów, a spoty wyborcze i materiały video kandydatów były tłumaczone na język migowy.
FIO jest skierowane nie tylko do organizacji, wspierających osoby najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym. Na przykład, Stowarzyszenie Kolejarz z gminy Miłkowice (w której do lat 80. XX wieku ponad 4/5 mieszkańców pracowało dla PKP) połączyło pasjonatów modelarstwa i…sztuki japońskiej. Dzięki projektowi REkreacja. Profesjonalny Menedżer Społeczny, za którym stało Stowarzyszenie Media Dizajn, udało się przygotować 24 REkreatorów, którzy zrealizowali 7 mikroinicjatyw dla społeczności lokalnej.
Kto może ubiegać się o wsparcie?
Program FIO jest adresowany do trzeciego sektora. Oznacza to, że w konkursach dotacyjnych mogą brać udział stowarzyszenia i fundacje, ale także m.in. spółdzielnie socjalne i niektóre kluby sportowe i spółki (pełną listę znajdziesz TUTAJ). Program umożliwia składanie ofert samodzielnie lub w porozumieniu z innymi instytucjami, dopuszczając możliwość partnerstwa publiczno-społecznego (partnerem organizacji jest jednostka sektor finansów publicznych -np. szkoła, dom kultury, biblioteka miejska itp.), partnerstwa prywatno-społecznego (partnerem jest prywatne przedsiębiorstwo) oraz partnerstwa publiczno-prywatno-społecznego, które łączy wszystkie trzy sektory. Dopuszczalne jest także złożenie tzw. oferty wspólnej, w której o środki ubiegają się co najmniej dwie współpracujące ze sobą organizacje pozarządowe.
Pula, o którą toczy się rywalizacja jest imponująca – w 2019 roku będzie to 57 600 000 zł. Wnioskowana dotacja musi mieścić się w przedziale od 20 000 do 300 000 zł i umożliwiać realizację maksymalnie dwuletnich projektów.
Docenić pomysły. Zmiany na lepsze?
W projekcie tegorocznej odsłony programu szczególnie podoba mi się jedna zmiana. Programowi zarzucano promowanie ofert, których głównym atutem był bezbłędnie stworzony wniosek projektowy, nawet jeśli proponowane działania były odtwórcze i niczym nie wyróżniały się spośród innych. W najnowszym naborze mają być przyznawane dodatkowe punkty dla pomysłów innowacyjnych, które wprowadzają powiew świeżości do działań społecznych. W założeniu ma to promować szczególnie wartościowe idee, nawet jeśli ich opisowi będzie brakowało mechanicznej precyzji, charakterystycznej dla bardziej doświadczonych wnioskodawców. Jestem bardzo ciekawy, jak te zapowiedzi będą wyglądały w praktyce. Widząc w FIO ogromne możliwości dla budowania społeczeństwa obywatelskiego, świadomie wpływającego na kształtowanie najbliższego otoczenia, mam nadzieję, że planowane zmiany rzeczywiście podniosą jakość realizowanych projektów i otworzą zupełnie nowe możliwości przed organizacjami pozarządowych.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o Programie, polecam wizytę na stronie Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. A jeśli przygotowujesz się do aplikowania o granty, TUTAJ znajdziesz wskazówki, jak przygotować dobrą diagnozę potrzeb społeczności lokalnej.