(Nie wiem), że nic nie wiem. Efekt Krugera-Dunninga

Dlaczego ludzie, którzy nie mają pojęcia o czym mówią starają się uchodzić za ekspertów, a wysoko wykwalifikowane osoby podchodzą z rezerwą do swojej wiedzy i umiejętności? Z dzisiejszego tekstu dowiesz się m.in. czym jest efekt Krugera-Dunninga, jak oceniają się młodzi kierowcy i co zrobić, żeby szybko i skutecznie poradzić sobie z traumą po stracie bliskiej osoby.

Efekt Krugera-Dunninga to błąd poznawczy, polegający na przecenianiu swoich kompetencji w określonej dziedzinie przez osoby o niskiej wiedzy i kwalifikacjach, przy równoczesnym zaniżaniu oceny swojego przygotowania u ekspertów. Zjawisko w 1999 roku opisali Justin Kruger i David Dunning z Uniwersytetu Cornella.

Przecenianie możliwości

Badacze przeprowadzili cztery eksperymenty, w których poproszono studentów o dokonanie samooceny w kwestii poczucia humoru, znajomości zasad gramatyki oraz umiejętności logicznego myślenia. Ocenom towarzyszyły zadania, umożliwiające obiektywne oszacowanie poziomu, jaki prezentowali uczestnicy w każdym z obszarów.

Uczestnicy badania o wynikach poniżej przeciętnych przeceniali swoje możliwości, przy czym efekt był najsilniejszy u tych osób, które osiągały najsłabsze wyniki. Studenci, którzy uzyskali wynik na poziomie 12 percentyla, oceniali się na poziomie 62 percentyla (przekładając na polski – uczestnicy, od których w rzeczywistości było gorszych 12% badanych byli przekonani, że wypadli w testach lepiej niż 62%).

Krytyczni eksperci

Równocześnie, Kruger i Dunning zaobserwowali, że badani, osiągający najwyższe wyniki, mają tendencję do zaniżania swoich kompetencji. Autorzy doszukują się przyczyny tego stanu rzeczy w łatwości, z jaką osoby dysponujące wysokimi kwalifikacjami i wiedzą wykonały zadania. Skoro wyzwanie nie okazało się dla nich wymagające, prawdopodobnie zakładali, że dla innych osób było one równie łatwe. Tak, jak najsłabsi studenci nie zdawali sobie sprawy z tego, że odstają od grupy, tak samo najlepsi z nich nie mieli świadomości swojej ponadprzeciętności.

Co więcej, studenci o najwyższych kompetencjach byli przekonani, że muszą się jeszcze wiele nauczyć, a świadomość własnej niewiedzy i brak danych na temat poziomu, jaki reprezentują pozostałe osoby badane wpływały na zaniżanie ich samooceny.

Niebezpieczeństwa

Wujek, wypowiadający się przy rodzinnym stole na każdy temat jest po prostu irytujący. Możesz przymknąć oko na jego mniej lub bardziej oderwane od rzeczywistości spostrzeżenia na temat polityki, kondycji polskiej piłki albo sytuacji na rynku pracy. Podobnie jest z komentarzami, zalewającymi sieć – wiele z nich możesz zignorować, mając pewność, że znikną w czeluściach Internetu równie szybko, jak się pojawiły. Kłopoty zaczynają się wtedy, gdy osoby o niewystarczających kompetencjach przeceniają swoje możliwości w dziedzinach, w których brak wiedzy może przynieść katastrofalne skutki. Przykłady? Proszę bardzo.

Mistrz kierownicy

W 2016 roku TNS Polska i Michelin Polska przeprowadziły badania wśród uczestników kursów na prawo jazdy i młodych kierowców w wieku 18-24 lata.

Podczas, gdy 85% kursantów uważało jazdę bez zapiętych pasów za niebezpieczną, u młodych kierowców ten odsetek wynosił 70%. Również ocena zagrożenia wynikającego z rozmawiania przez telefon bez zestawu głośnomówiącego wypadała na niekorzyść osób, które niedawno zdobyły uprawnienia do prowadzenia samochodu (80% do 65%). Co więcej, aż 84% osób,które posiadały prawo jazdy nie dłużej niż 3 lata postrzegało się jako dobrych lub bardzo dobrych kierowców.

Odwołania do motoryzacji nie są odkrywcze – o zjawisku subiektywnej ponadprzeciętności u kierowców w 1981 roku pisał Ola Svensson, którego badania (N=161) wykazały, że 93% uczestników eksperymentu w USA i 69% w Szwecji jest przekonanych, że prowadzi samochód lepiej, niż przeciętny uczestnik ruchu drogowego.

Znachor i antyszczepionkowcy

Oczywiście, efekt Krugera-Dunninga jest widoczny również w innych obszarach – na przykład w medycynie, gdzie coraz częściej podważa się kompetencje wykwalifikowanych lekarzy. Świadczą o tym nie tylko wypowiedzi na forach, pełne alternatywnych metod kuracji, czy (zadziwiająca) popularność ruchu antyszczepionkowców, ale także statystyki (więcej na ten temat w artykule Pawła Waleckiego Dlaczego Polacy nie słuchają zaleceń lekarzy).

Wysyp (pseudo)psychologów

Za równie niebezpieczne uważam próby zabawy w domorosłego psychologa przez osoby, które kompletnie nie są przygotowane do profesjonalnego wsparcia klienta. Wróżki, przepowiadające przyszłość, znana podróżniczka, pisząca poradniki o wychodzeniu z depresji albo była managerka gwiazd, a obecnie specjalistka od wizerunku, która w swoim programie doradza uczestniczkom, jak za pomocą nowej kiecki poradzić sobie z traumą po stracie córki lub odejściu partnera. Swoje możliwości najprawdopodobniej przecenia także całkiem pokaźna grupa osób po kilkudziesięciogodzinnym kursie coachingu, które bez cienia żenady pytają na forum najpopularniejszej trenerskiej grupy w sieci o dostęp do testów diagnostycznych i sposoby prowadzenia sesji z osobami dotkniętymi kryzysem…

Informacje zwrotne receptą na sukces?

Za jeden z powodów przeceniania swoich umiejętności przez niewykwalifikowane osoby, Kruger i Dunning uznali… brak umiejętności korzystania z informacji zwrotnych. Badacze zauważyli, że w kulturze zachodniej zachęca się przede wszystkim do mówienia o pozytywnych aspektach zachowania (w myśl „Jeśli nie masz nic miłego do powiedzenia, lepiej się nie wypowiadaj”). Dodatkowo, nawet jeśli udziela się konstruktywnej krytyki, odbiorca nie zawsze potrafi z niej skorzystać, przypisując powody niepowodzenia zewnętrznym czynnikom.

Na szczęście, jak pokazały badania, umiejętnie udzielane informacje zwrotne i nawet niewielkie dokształcenie w deficytowym obszarze mogą korzystnie wpłynąć na trafność, z jaką oceniamy swoje umiejętności.

Przygotowując tekst wykorzystałem następujące artykuły:

Kruger, J, Dunning, D. (1999). Unskilled and Unaware of It: How Difficulties in Recognizing One’s Own Incompetence Lead to Inflated Self-Assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), s. 1121-1134.

Svensson, O. (1981). Are we all less risky and more skillful than our fellow drivers? Acta Psychologica, 47, s. 143-148.

Efekt Krugera-Dunninga to jedna z ciekawostek psychologicznych, o których możesz przeczytać na tej stronie. Pozostałe znajdziesz TUTAJ.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

62 − 58 =