W latach 70. XX wieku Ellen Langer i Judith Rodin przeprowadziły eksperyment, który wszedł do kanonu badań psychologicznych. Dzisiejszy wpis to próba odpowiedzi na pytanie, czy poczucie kontroli może wpływać na dobrostan jednostki.
Poczucie wpływu na swoje życie i związana z nim możliwość dokonywania wolnych wyborów to jedne z najważniejszych czynników, wpływających na ludzkie zachowania. Twoje wybory – czasem lepsze, innym razem mierne – pozwoliły Ci stać się tym, kim teraz jesteś. Zanim dzisiejszy tekst niebezpiecznie zbliży się do narracji mówców motywacyjnych, przejdę do głównej myśli – poczucie kontroli nad swoim życiem to podstawowa potrzeba, jaką masz. Gdyby ktoś próbował ją ograniczyć, prawdopodobnie odpowiesz buntem, gniewem, smutkiem lub bezradnością – a żadna z tych reakcji nie należy do najprzyjemniejszych. Z kolei możliwość dokonywania wyborów powinna wpływać korzystnie na Twoje samopoczucie, szczęście i skuteczność w działaniach. Kluczowe dla psychologii badania przeprowadziły w tym zakresie Ellen Langer i Judith Rodin – ich tekst ukazał się w 1976 roku na łamach Journal of Personality and Social Psychology.
Seniorzy i Arden House
Langer i Rodin postanowiły przyjrzeć się grupie, która jest szczególnie narażona na negatywne następstwa utraty możliwości kontrolowania swoich codziennych zadań i wpływania na własny los – pensjonariuszom domów seniora. W tym celu badaczki nawiązały współpracę z Arden House w Connecticut, gdzie mogły zweryfikować swoje założenia teoretyczne. Mieszkańcy ośrodka pochodzili z podobnych pod względem ekonomicznym i społecznym środowisk, dlatego do badań włączono dwa piętra budynku. Lokatorom trzeciego piętra (39 kobiet i 8 mężczyzn) zwiększono możliwości (a przez to także poczucie wpływania na własne życie), osoby z pierwszego piętra (35 kobiet i 9 mężczyzn) stanowiły grupę kontrolną.
Drobne zmiany kluczem do sukcesu?
Różnice z pozoru mogłyby wydawać się nieistotne – członkowie grupy eksperymentalnej decydowali o tak drobnych zmianach, jak umeblowanie pokoju, wstawienie (lub nie) rośliny do pomieszczenia albo skorzystanie z propozycji uczestnictwa w wieczornym seansie filmu. Równocześnie, w grupie kontrolnej personel ośrodka informował o (odgórnej) aranżacji pokoju w trosce o komfort mieszkańców, wręczał prezent w postaci rośliny doniczkowej (którą miały opiekować się pielęgniarki), a także przekazywał informację o wspólnym oglądaniu filmu w wyznaczony dzień.
Badaczki oceniały efekty tych działań na kilku poziomach, wykorzystując ankiety, badające zadowolenie mieszkańców, testy sprawności umysłowej oraz rozmowy z pielęgniarkami (aby nie wpłynąć na odpowiedzi personelu, pielęgniarki nie były informowane o warunkach eksperymentu). Każdy z wykorzystanych wskaźników wskazywał na (istotną statystycznie) różnicę na korzyść pacjentów, którym stworzono przestrzeń do podejmowania wyborów.
Powroty
Podstawową wartością, płynącą z badania było wskazanie, że zapewnienie większego poczucia odpowiedzialności u osób starszych pozytywnie wpływa na ich zdrowie, funkcjonowanie intelektualne oraz samopoczucie. Po 18 miesiącach do przeprowadzenia badania, Langer i Rodin wróciły do Arden House, aby sprawdzić, czy zwiększenie poczucia wpływu na własne życie doprowadziło do długofalowych zmian. Wyniki napawały optymizmem – lekarze stwierdzili ogólną poprawę stanu zdrowia u osób z grupy eksperymentalnej (przy nieznacznym spadku u grupy kontrolnej), a większość pytań, zadawanych podczas wykładu otwartego dla mieszkańców…pochodziła od przedstawicieli grupy zwiększonego poczucia wpływu na własne życie. Co ciekawe, przez półtora roku, dzielącego wizyty badaczek, w grupie eksperymentalnej zanotowano dwa razy mniej zgonów, niż w grupie kontrolnej (15% vs. 30%).
Podobnie, jak w przypadku ostatniego wpisu, pracując nad tekstem wykorzystałem książkę 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii. Więcej informacji na temat poczuci kontroli znajdziesz w rozdziale Dobrze jest sprawować kontrolę. A już za tydzień spojrzenie na kompetencje (najbliższej) przyszłości i zmiany, jakie przewiduje w tym zakresie World Economic Forum.
Jeśli zainteresowało Cię poczucie kontroli i szukasz innych ciekawostek psychologicznych, koniecznie zajrzyj TUTAJ.